Trong nhiều doanh nghiệp Việt Nam, quan niệm "sống lâu lên lão làng" vẫn còn tồn tại. Theo quan niệm này, những người làm việc lâu năm trong doanh nghiệp sẽ có kinh nghiệm và khả năng hơn những người mới. Do đó, họ sẽ được ưu tiên thăng chức, tăng lương và được giao các vị trí quan trọng.

Tuy nhiên, quan niệm này không hoàn toàn đúng. Trong thực tế, có nhiều người làm việc lâu năm trong doanh nghiệp nhưng không có năng lực, sức ì nặng dẫn đến năng suất lao động thấp, hiệu quả công việc kém. Điều này có thể gây ra nhiều bất công trong doanh nghiệp, khiến những người có năng lực cảm thấy bất công và thiệt thòi. 

Một cuộc khảo sát của Nikkei cho thấy rằng 60% nhân viên trẻ tại Nhật Bản cảm thấy không hài lòng với văn hóa sống lâu lên lão làng. Họ cho rằng văn hóa này gây bất công cho những nhân viên trẻ có năng lực, đồng thời ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của doanh nghiệp 

Bài báo "Toyota's culture of seniority is leading to accidents" (Tạm dịch: Văn hóa “sông lâu lên lão làng” của Toyota dẫn đến các vụ tai nạn giao thông) trên trang web của The Guardian đã đưa ra dẫn chứng về một số vụ tai nạn tại Toyota xảy ra do lỗi của những người lái xe có kinh nghiệm nhiều năm. Điều này cho thấy rằng kinh nghiệm không phải lúc nào cũng đi kèm với năng lực. Trong những vụ tai nạn này, những người lái xe có kinh nghiệm đã mắc phải những sai lầm cơ bản, chẳng hạn như không chú ý quan sát hoặc không tuân thủ quy định giao thông.

Như vậy chúng ta có thể thấy rằng, văn hóa “Sống lâu lên lão làng” của Châu Á đã và đang ảnh hưởng không nhỏ tới việc quản trị nhân sự nói riêng và vận hành doanh nghiệp nói chung trên thị trường lao động ngày nay.

Ảnh hưởng của văn hóa "sống lâu lên lão làng" tới doanh nghiệp:

• Gây bất công trong doanh nghiệp: Thói quen này khiến những người có năng lực nhưng chưa có nhiều kinh nghiệm bị thiệt thòi. Họ có thể bị bỏ qua cơ hội thăng tiến, tăng lương và được giao các vị trí quan trọng. Điều này có thể khiến họ mất động lực làm việc và rời bỏ doanh nghiệp.

• Ảnh hưởng đến hiệu quả công việc: Khi những người không có năng lực được bổ nhiệm vào các vị trí quan trọng, họ có thể không đáp ứng được yêu cầu công việc. Điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của doanh nghiệp.

• Tạo ra môi trường làm việc thiếu công bằng: Thói quen này có thể khiến môi trường làm việc trở nên thiếu công bằng và cạnh tranh không lành mạnh. Những nhân viên có năng lực có thể cảm thấy chán nản, không muốn cống hiến cho doanh nghiệp.

Làm gì để xóa nhòa "sống lâu lên lão làng" trong văn hóa doanh nghiệp?

Để loại bỏ thói quen "sống lâu lên lão làng", các doanh nghiệp cần thực hiện một số giải pháp sau:

• Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực khoa học và khách quan: Hệ thống đánh giá năng lực sẽ giúp doanh nghiệp xác định được những năng lực chung của toàn bộ hệ thống nhân sự, năng lực chuyên môn cần thiết cho từng vị trí cũng như năng lực lãnh đạo cho các vị trí quản lý trong doanh nghiệp. Khi có một cái nhìn đúng về năng lực yêu cầu của vị trí đối với người đảm nhiệm, doanh nghiệp sẽ tuyển dụng đúng người, đào tạo đúng chương trình, đưa ra đúng KPI, xếp đúng ngạch bậc lương từ đó giúp doanh nghiệp thành công trong việc quản lý tài năng và phát triển lộ trình công danh cho nhân sự của mình.

• Bổ nhiệm những người phù hợp vào các vị trí phù hợp: Đây là khái niệm được tác giả Jim C.Collins đề cập trong cuốn sách nổi tiếng về quản trị “Từ tốt đến vĩ đại”, ông cho rằng để tổ chức có thể đi đến thành công thì việc đặt đúng người vào đúng vị trí là yếu tố tiên quyết. Đã đến lúc kết thúc quan niệm “sống lâu lên lão làng”, bởi người trẻ ngày nay có rất nhiều phương thức tiếp cận kiến thức. Họ luôn muốn được công nhận và đề bạt vào các vị trí quan trọng để được áp dụng những gì họ am hiểu.

• Quản trị bằng mục tiêu và Quản trị bằng quy trình: Nếu mục tiêu cho người lao động biết đích đến thì quy trình lại là con đường để đưa họ đến đó. Mục tiêu của doanh nghiệp cần được xác định rõ ràng, cụ thể, có thể đo lường, có thời hạn và có tính khả thi. Mục tiêu cần được xây dựng dựa trên tầm nhìn, sứ mệnh và chiến lược phát triển của doanh nghiệp. Các quy trình vận hành cần được xây dựng, để đảm bảo nhân sự hiện tại và mới có thể nắm được cách làm chuyện biệt của tổ chức.

• Tăng cường đào tạo và phát triển nhân viên: Đào tạo là đầu tư vào phát triển con người là yếu tố cực kỳ quan trọng. Mỗi cá nhân có một nền tảng kiến thức và kinh nghiệm khác nhau, nên việc đào tạo để họ thích nghi với văn hoá công ty là rất cần thiết. 

• Đưa ra những cột mốc đánh giá cụ thể: là những mốc thời gian được xác định trước để đánh giá năng lực của nhân viên. Các cột mốc này thường được sử dụng trong các hệ thống đánh giá năng lực, giúp doanh nghiệp xác định được năng lực thực sự của nhân viên và cập nhật kịp thời những thay đổi về năng lực của nhân viên để đưa ra các quyết định về thăng chức, tăng lương và giao nhiệm vụ phù hợp.

Để giúp doanh nghiệp sử dụng đánh giá năng lực một cách hiệu quả, Công ty Cổ phần VietEz cung cấp dịch vụ tư vấn quản trị nhân sự, xây dựng hệ thống KPI, khung năng lực, Lương 3P, định mức định biên lao động… và cung cấp Phần mềm quản lý nhân sự HROffice, phần mềm đánh giá KPI, đánh giá năng lực.

Với đội ngũ chuyên gia tư vấn giàu kinh nghiệm và chuyên môn cao, VietEz Vietnam có thể giúp doanh nghiệp:

• Xây dựng hệ thống khung năng lực chính xác: VietEz Vietnam sẽ giúp doanh nghiệp xác định yêu cầu cụ thể của từng vị trí công việc, các yêu cầu sẽ được mô tả như “đo ni đóng giày” để có thể tương thích với mọi loại hình, quy mô doanh nghiệp

• Đánh giá hiệu quả: VietEz Vietnam cung cấp công cụ đánh giá năng lực chính xác dựa trên hệ thống trọng số, cấp độ, điểm đánh giá

• Khuyến nghị hợp lý: Dựa trên kết quả của phiếu đánh giá năng lực, VietEz sẽ đưa ra các khuyến nghị về ngạch, bậc lương tương ứng cho mỗi cá nhân được đánh giá

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể sử dụng phần mềm HROffice - Sản phẩm được phát triển bởi Công ty CP VietEz Việt Nam và Công ty ICT4D Việt Nam để hỗ trợ việc đánh giá năng lực hiệu quả. Phần mềm HROffice là một giải pháp quản trị nhân sự toàn diện, được tích hợp nhiều tính năng hiện đại, giúp doanh nghiệp dễ dàng quản lý và đánh giá nhân sự.

Với sự hỗ trợ của VietEz và phần mềm HROffice, doanh nghiệp có thể xây dựng hệ thống đánh giá năng lực hiện đại, khoa học và khách quan.